儒家汉语 (rú jiā hàn yǔ)
oleh: Suyena Adegunawan (陳書源 Tan Su Njan)
1.《孟子》离娄上 - Li Lou I, Bingcu IV A, Li Lo A Bab 8, ayat (1), (2), (3), (4), (5). [Terjemahan: Si Shu (Kitab Yang Empat) – Matakin].
(1) 孟子曰：「不仁者可与言哉？安其危而利其菑，乐其所以亡者。
mèng zǐ yuē bù rén zhě kě yǔ yán zāi ān qí wēi ér lì qí zāi lè qí suǒ yǐ wáng zhě
不仁而可与言，则何亡国败家之有？
bù rén ér kě yǔ yán zé hé wáng guó bài jiā zhī yǒu
Bingcu berkata: "Dapatkah seorang yang tidak berperi Cinta Kasih itu diajak bicara? Yang berbahaya dianggap membawa selamat, yang mencelakakan dianggap menguntungkan dan senang dalam hal-hal yang dapat membawa kemusnahan. Kalau seseorang yang tidak berperi Cinta Kasih dapat diajak bicara, bagaimanakah bisa ada negeri yang musnah dan keluarga yang berantakan?
(2) 有孺子歌曰：『沧浪之水清兮，可以濯我缨；
yǒu rú zǐ gē yuē cāng làng zhī shuǐ qīng xī kě yǐ zhuó wǒ yīng
沧浪之水浊兮，可以濯我足。』
cāng làng zhī shuǐ zhuó xī kě yǐ zhuó wǒ zú
"Ada sebuah nyanyian anak-anak yang berbunyi: 'Sungai Chong-long di kala jernih, boleh untuk mencuci tali topiku; Sungai Chong-long di kala keruh, boleh untuk mencuci kakiku.
(3) 孔子曰：『小子听之！清斯濯缨，浊斯濯足矣，自取之也。』
kǒng zǐ yuē xiǎo zi tīng zhī qīng sī zhuó yīng zhuó sī zhuó zú yǐ zì qǔ zhī yě
"Khongcu bersabda: 'Murid-murid Ku, dengarlah! Di kala jernih untuk mencuci tali topi, di kala keruh untuk mencuci kaki. Perbedaan ini, air itu sendiri membuatnya.'
(4) 夫人必自侮，然后人侮之；家必自毁，而后人毁之；国必自伐，而后人伐之。
fū rén bì zì wǔ rán hòu rén wǔ zhī jiā bì zì huǐ ér hòu rén huǐ zhī guó bì zì fá ér hòu rén fá zhī
"Maka orang tentu sudah menghinakan diri sendiri, baharu orang lain menghinakannya. Suatu keluarga niscaya telah dirusak sendiri, baharu kemudian orang lain merusakkannya. Suatu negara niscaya telah diserang sendiri, baharu kemudian orang lain menyerangnya.
(5) 《太甲》曰：『天作孽，犹可违；自作孽，不可活。』此之谓也。」
tài jiǎ yuē tiān zuò niè yóu kě wéi zì zuò niè bù kě huó cǐ zhī wèi yě
"Di dalam Kitab Thai Kak tertulis: 'Bahaya yang datang oleh ujian Tuhan YME dapat dihindari, tetapi bahaya yang dibuat sendiri tidak dapat dihindari.' Ini kiranya memaksudkan hal itu."
有孺子歌曰：『滄浪之水清兮，可以濯我纓；滄浪之水濁兮，可以濯我足。』
孔子曰：『小子聽之！清斯濯纓，濁斯濯足矣，自取之也。』
夫人必自侮，然後人侮之；家必自毀，而後人毀之；國必自伐，而後人伐之。
《太甲》曰：『天作孽，猶可違；自作孽，不可活。』此之謂也。」
不仁者 (bù rén zhě): seorang yang tidak berperi Cinta Kasih; orang tidak berperikemanusiaan
言 (yán): kata; berkata; perkataan
哉 (zāi): partikel; dalam bahasa Indonesia: kah, lah
安 (ān): aman; selamat; sentosa
其 (qí): orang itu; orang yang; hal itu
危 (wēi): bahaya; risiko
而 (ér): tetapi, melainkan
利 (lì): keuntungan; manfaat
菑 (zāi): celaka; bencana; malapetaka
乐 (lè): gembira; senang
亡 (wáng): meninggal; musnah
亡国败家 (wáng guó bài jiā): ungkapan atau 成语 (chéng yǔ) negara hancur anggota keluarga terpencar-pencar; negara dan keluarga berantakan
孺 (rú): anak kecil; perhatikan beda dengan 儒 (rú) dari儒家 (rújiā); 儒教 (rújiào)
沧浪 (cāng làng): (1) nama aliran anak sungai; (2) nama tempat di Propinsi Hubei 湖北 (húběi); (3) warna air tergenang yang jernih kehijau-hijauan 青苍色 (qīng cāng sè)
歌 (gē): lagu
清 (qīng): jernih; bersih
兮 (xī): kata seru dalam bahasa Indonesia: oh!, ah!, lah
濯 (zhuó): mencuci
缨 (yīng): tali topi
浊 (zhuó): keruh; tercemar
足 (zú): kaki
自 (zì): sendiri
取 (qǔ): mendapatkan; memperoleh
自取 (zì qǔ): sendiri mendapatkan; usaha sendiri
夫人 (fū rén): orang kebanyakan; orang pada umumnya
必 (bì): harus
侮 (wǔ): menghina; merendahkan martabat
毁 (huǐ): hancur
伐 (fá): menghukum
《太甲》(tài jiǎ): nama bab dalam Kitab Su Jing
孽 (niè): bahaya
犹 (yóu): tidak dapat
违 (wéi): melawan; bertentangan
谓 (wèi): dikatakan; dimaksudkan
mèng zǐ shuō bù rén de rén nán dào kě yǐ hé tā shāng yì ma
他们对别人的危险心安理得，从别人的灾难中牟利，
tā men duì bié rén de wēi xiǎn xī nān lǐ cóng bié rén de zāi nàn zhōng móu lì
把导致家破国亡的事当作乐趣。不仁的人如果可以和他商议，
bǎ dǎo zhì jiā pò guó wáng de shì dàng zuò lè qù bù rén de rén rú guǒ kě yǐ hé tā shāng yì
那怎么会有国亡家破的事发生呢？
nà zěn me huì yǒu guó wáng jiā pò de shì
从前有个小孩子唱道：‘沧浪的水清呀，可以洗我的帽缨；
cóng qián yǒu gè xiǎo hái zi chàng dào cāng làng de shuǐ qīng ya kě yǐ xǐ wǒ de mào yīng
沧浪的水浊呀，可以洗我的双脚。’
cāng làng de shuǐ zhuó ya kě yǐ xǐ wǒ de shuāng jiǎo
孔子听了说：‘弟子们听好了啊！水清就用来洗帽缨，
kǒng zǐ tīng le shuō dì zǐ men tīng hǎo leà shuǐ qīng jiù yòng lái xǐ mào yīng
水浊就用来洗双脚，这都是因为水自己造成的。
shuǐ zhuó jiù yòng lái xǐ shuāng jiǎo zhè dōu shì yīn wéi shuǐ zì jǐ zào chén
’所以，一个人总是先有自取其辱的行为，别人才侮辱他；
suǒ yǐ yí gè rén zǒng shì xiān yǒu zì qǔ qí rǔ de xíng wéi bié rén cái wǔ rǔ tā
一个家庭总是先有自取毁坏的因素，别人才毁坏它；
yí gè jiā tíng zǒng shì xiān yǒu zì qǔ huǐ huài de yīn sù bié rén cái huǐ huài tā
一个国家总是先有自取讨伐的原因，别人才讨伐它。
yí gè guó jiā zǒng shì xiān yǒu zì qǔ tǎ bié rén cái tǎo fá tā
《尚书·太甲》说：‘上天降下的灾害还可以逃避；
shàng shū tài jiǎ shuō shàng tiān jiàng xià de zāi hài hái kě
自己造成的罪孽可就无处可逃了。’说的就是这个意思。”
zì jǐ zào chéng de zuì niè kě jiù wú chù shuō de jiù shì zhè ge yì si
Dalam Kitab Si Shu kata Sungai Chong-long 沧浪 (cāng làng) hanya muncul sekali, kalau menilik kata-kata: "Ada sebuah nyanyian anak-anak", mungkin Nabi Kong Zi sendiri tidak pernah menemukan Sungai Chong-long, apalagi letaknya tidak di Propinsi Shan Dong, di luar wilayah hidup Nabi sebagaimana dikisahkan dalan beberapa Riwayat Hidup Nabi. Kata Cang Lang 沧浪 (cāng làng) mempunyai beberapa arti:
Nama perairan, anak sungai Han 汉水支流 (hàn shuǐ zhī liú);
Nama tempat di Propinsi Hubei (湖北), Kabupaten Jun (均);
Warna air hijau jernih 青苍色 (qīng cāng sè).
Dalam naskah asli 沧浪 tidak ada ada kata "sungai", kata "sungai" muncul hanya dalam terjemahan Bahasa Indonesia.
Dalam buku 《四书五经》 华文出版社. 北京, 2009. (halaman 161) dinyatakan bahwa titik berat dari Pasal ini adalah kata "自取" (zì qǔ) yang disebutkan dalam ayat (3). Mengetahui 仁 (rén, Cinta Kasih) saja tidak cukup, yang penting adalah mengembangkan dalam hati untuk menjalankan Cinta Kasih, keputusan sendiri yang berdasarkan dari dalam hati akan menentukan perilaku sendiri dan konsekuensinya.
Kata "自取之也" (zì qǔ zhī yě) dalam Kitab Si Shu diterjemahkan "Perbedaan ini, air itu sendiri membuatnya.", dalam buku 《 四書讀本》 editor 張有池 ditafsirkan "这么做，都是由自己选择的啊！Artinya: apa yang dilakukan, semuanya berasal dari keputusan diri sendiri!
Dalam buku《 四書讀本》editor 張有池 kata "自取之" ditafsirkan: "清濁所用，尊卑若此。自取之，喻人善惡見尊賤乃如此"。Artinya digunakan jernih atau kotor , terhormat atau hina, diri sendiri yang menentukan mengumpamakan baik-buruk akan berakibat terhormat atau hina memang seperti itu.
Kata 自取 (zì qǔ) dalam beberapa literatur ditafsirkan:
全凭自己来决定 artinya semua berdasarkan keputusan diri sendiri.
意思也就是荣辱是人们自己取得的 artinya terhormat atau memalukan itulah yang didapat orang.
Dalam bahasa Tionghoa ada ungkapan atau 成语 (chéng yǔ): 濯足濯缨 (zhuó zú zhuó yīng), ungkapan ini berasal dari Kitab Meng Zi Pasal ini, arti leksikalnya "cuci kaki, cuci tali pita", maknanya 比喻人的好壞都是由自己決定, artinya sebagai perumpamaan baik buruk seseorang ditentukan oleh diri sendiri.
Ada kesan kalimat "Perbedaan ini, air itu sendiri membuatnya." dalam ayat (3) terjemahan dari Bahasa Inggris James Ledge akhir abad ke-20: "This different application is brought by the water on itself." Lebih tepat diterjemahkan "Perbedaan ini, hati sendiri yang membuatnya.", lebih sesuai dengan narasi dari keseluruhan Pasal ini.
Kalau kita kembalikan kepada perumpamaan apakah air Sungai Chong-long itu jernih atau kotor tergantung dari maksud hati. Jika orang berniat mencuci tali pita maka dikatakan air sungai itu jernih, sebaliknya jika orang berniat mencuci kaki, maka dikatakan air sungai itu kotor.
Sifat ini sejalan dengan banyak orang melihat masalah lebih menitikberatkan pada segi keuntungan ketimbang kebenaran, ungkapan tradisional atau 成语 (chéng yǔ) Tiongkok menyatakan: 见利忘义 (jiàn lì wàng yì) ~sudah melihat keuntungan lupa kebenaran; kebenaran dikalahkan oleh sifat serakah. (bwt)
mèng zǐ yuē bù rén zhě kě yǔ yán zāi ān qí wēi ér lì qí zāi lè qí suǒ yǐ wáng zhě
不仁而可与言，则何亡国败家之有？
bù rén ér kě yǔ yán zé hé wáng guó bài jiā zhī yǒu
Bingcu berkata: "Dapatkah seorang yang tidak berperi Cinta Kasih itu diajak bicara? Yang berbahaya dianggap membawa selamat, yang mencelakakan dianggap menguntungkan dan senang dalam hal-hal yang dapat membawa kemusnahan. Kalau seseorang yang tidak berperi Cinta Kasih dapat diajak bicara, bagaimanakah bisa ada negeri yang musnah dan keluarga yang berantakan?
(2) 有孺子歌曰：『沧浪之水清兮，可以濯我缨；
yǒu rú zǐ gē yuē cāng làng zhī shuǐ qīng xī kě yǐ zhuó wǒ yīng
沧浪之水浊兮，可以濯我足。』
cāng làng zhī shuǐ zhuó xī kě yǐ zhuó wǒ zú
"Ada sebuah nyanyian anak-anak yang berbunyi: 'Sungai Chong-long di kala jernih, boleh untuk mencuci tali topiku; Sungai Chong-long di kala keruh, boleh untuk mencuci kakiku.
(3) 孔子曰：『小子听之！清斯濯缨，浊斯濯足矣，自取之也。』
kǒng zǐ yuē xiǎo zi tīng zhī qīng sī zhuó yīng zhuó sī zhuó zú yǐ zì qǔ zhī yě
"Khongcu bersabda: 'Murid-murid Ku, dengarlah! Di kala jernih untuk mencuci tali topi, di kala keruh untuk mencuci kaki. Perbedaan ini, air itu sendiri membuatnya.'
(4) 夫人必自侮，然后人侮之；家必自毁，而后人毁之；国必自伐，而后人伐之。
fū rén bì zì wǔ rán hòu rén wǔ zhī jiā bì zì huǐ ér hòu rén huǐ zhī guó bì zì fá ér hòu rén fá zhī
"Maka orang tentu sudah menghinakan diri sendiri, baharu orang lain menghinakannya. Suatu keluarga niscaya telah dirusak sendiri, baharu kemudian orang lain merusakkannya. Suatu negara niscaya telah diserang sendiri, baharu kemudian orang lain menyerangnya.
(5) 《太甲》曰：『天作孽，犹可违；自作孽，不可活。』此之谓也。」
tài jiǎ yuē tiān zuò niè yóu kě wéi zì zuò niè bù kě huó cǐ zhī wèi yě
"Di dalam Kitab Thai Kak tertulis: 'Bahaya yang datang oleh ujian Tuhan YME dapat dihindari, tetapi bahaya yang dibuat sendiri tidak dapat dihindari.' Ini kiranya memaksudkan hal itu."
2. Dengan huruf tradisional【繁體字】(fán tī zì)
孟子曰：「不仁者可與言哉？安其危而利其菑，樂其所以亡者。不仁而可與言，則何亡國敗家之有？有孺子歌曰：『滄浪之水清兮，可以濯我纓；滄浪之水濁兮，可以濯我足。』
孔子曰：『小子聽之！清斯濯纓，濁斯濯足矣，自取之也。』
夫人必自侮，然後人侮之；家必自毀，而後人毀之；國必自伐，而後人伐之。
《太甲》曰：『天作孽，猶可違；自作孽，不可活。』此之謂也。」
3. Arti kata【注解】
仁 (rén): Cinta Kasih; kemanusiaan不仁者 (bù rén zhě): seorang yang tidak berperi Cinta Kasih; orang tidak berperikemanusiaan
言 (yán): kata; berkata; perkataan
哉 (zāi): partikel; dalam bahasa Indonesia: kah, lah
安 (ān): aman; selamat; sentosa
其 (qí): orang itu; orang yang; hal itu
危 (wēi): bahaya; risiko
而 (ér): tetapi, melainkan
利 (lì): keuntungan; manfaat
菑 (zāi): celaka; bencana; malapetaka
乐 (lè): gembira; senang
亡 (wáng): meninggal; musnah
亡国败家 (wáng guó bài jiā): ungkapan atau 成语 (chéng yǔ) negara hancur anggota keluarga terpencar-pencar; negara dan keluarga berantakan
孺 (rú): anak kecil; perhatikan beda dengan 儒 (rú) dari儒家 (rújiā); 儒教 (rújiào)
沧浪 (cāng làng): (1) nama aliran anak sungai; (2) nama tempat di Propinsi Hubei 湖北 (húběi); (3) warna air tergenang yang jernih kehijau-hijauan 青苍色 (qīng cāng sè)
歌 (gē): lagu
清 (qīng): jernih; bersih
兮 (xī): kata seru dalam bahasa Indonesia: oh!, ah!, lah
濯 (zhuó): mencuci
缨 (yīng): tali topi
浊 (zhuó): keruh; tercemar
足 (zú): kaki
自 (zì): sendiri
取 (qǔ): mendapatkan; memperoleh
自取 (zì qǔ): sendiri mendapatkan; usaha sendiri
夫人 (fū rén): orang kebanyakan; orang pada umumnya
必 (bì): harus
侮 (wǔ): menghina; merendahkan martabat
毁 (huǐ): hancur
伐 (fá): menghukum
《太甲》(tài jiǎ): nama bab dalam Kitab Su Jing
孽 (niè): bahaya
犹 (yóu): tidak dapat
违 (wéi): melawan; bertentangan
谓 (wèi): dikatakan; dimaksudkan
4. Dengan bahasa sehari-hari【白话文】(bái huà wén)
孟子说：“不人的人难道可以和他商议吗？mèng zǐ shuō bù rén de rén nán dào kě yǐ hé tā shāng yì ma
他们对别人的危险心安理得，从别人的灾难中牟利，
tā men duì bié rén de wēi xiǎn xī nān lǐ cóng bié rén de zāi nàn zhōng móu lì
把导致家破国亡的事当作乐趣。不仁的人如果可以和他商议，
bǎ dǎo zhì jiā pò guó wáng de shì dàng zuò lè qù bù rén de rén rú guǒ kě yǐ hé tā shāng yì
那怎么会有国亡家破的事发生呢？
nà zěn me huì yǒu guó wáng jiā pò de shì
从前有个小孩子唱道：‘沧浪的水清呀，可以洗我的帽缨；
cóng qián yǒu gè xiǎo hái zi chàng dào cāng làng de shuǐ qīng ya kě yǐ xǐ wǒ de mào yīng
沧浪的水浊呀，可以洗我的双脚。’
cāng làng de shuǐ zhuó ya kě yǐ xǐ wǒ de shuāng jiǎo
孔子听了说：‘弟子们听好了啊！水清就用来洗帽缨，
kǒng zǐ tīng le shuō dì zǐ men tīng hǎo leà shuǐ qīng jiù yòng lái xǐ mào yīng
水浊就用来洗双脚，这都是因为水自己造成的。
shuǐ zhuó jiù yòng lái xǐ shuāng jiǎo zhè dōu shì yīn wéi shuǐ zì jǐ zào chén
’所以，一个人总是先有自取其辱的行为，别人才侮辱他；
suǒ yǐ yí gè rén zǒng shì xiān yǒu zì qǔ qí rǔ de xíng wéi bié rén cái wǔ rǔ tā
一个家庭总是先有自取毁坏的因素，别人才毁坏它；
yí gè jiā tíng zǒng shì xiān yǒu zì qǔ huǐ huài de yīn sù bié rén cái huǐ huài tā
一个国家总是先有自取讨伐的原因，别人才讨伐它。
yí gè guó jiā zǒng shì xiān yǒu zì qǔ tǎ bié rén cái tǎo fá tā
《尚书·太甲》说：‘上天降下的灾害还可以逃避；
shàng shū tài jiǎ shuō shàng tiān jiàng xià de zāi hài hái kě
自己造成的罪孽可就无处可逃了。’说的就是这个意思。”
zì jǐ zào chéng de zuì niè kě jiù wú chù shuō de jiù shì zhè ge yì si
5. Komentar
Tulisan ini bermaksud membahas ayat (2) dihubungkan dengan ayat (3).Dalam Kitab Si Shu kata Sungai Chong-long 沧浪 (cāng làng) hanya muncul sekali, kalau menilik kata-kata: "Ada sebuah nyanyian anak-anak", mungkin Nabi Kong Zi sendiri tidak pernah menemukan Sungai Chong-long, apalagi letaknya tidak di Propinsi Shan Dong, di luar wilayah hidup Nabi sebagaimana dikisahkan dalan beberapa Riwayat Hidup Nabi. Kata Cang Lang 沧浪 (cāng làng) mempunyai beberapa arti:
Nama perairan, anak sungai Han 汉水支流 (hàn shuǐ zhī liú);
Nama tempat di Propinsi Hubei (湖北), Kabupaten Jun (均);
Warna air hijau jernih 青苍色 (qīng cāng sè).
Dalam naskah asli 沧浪 tidak ada ada kata "sungai", kata "sungai" muncul hanya dalam terjemahan Bahasa Indonesia.
Dalam buku 《四书五经》 华文出版社. 北京, 2009. (halaman 161) dinyatakan bahwa titik berat dari Pasal ini adalah kata "自取" (zì qǔ) yang disebutkan dalam ayat (3). Mengetahui 仁 (rén, Cinta Kasih) saja tidak cukup, yang penting adalah mengembangkan dalam hati untuk menjalankan Cinta Kasih, keputusan sendiri yang berdasarkan dari dalam hati akan menentukan perilaku sendiri dan konsekuensinya.
Kata "自取之也" (zì qǔ zhī yě) dalam Kitab Si Shu diterjemahkan "Perbedaan ini, air itu sendiri membuatnya.", dalam buku 《 四書讀本》 editor 張有池 ditafsirkan "这么做，都是由自己选择的啊！Artinya: apa yang dilakukan, semuanya berasal dari keputusan diri sendiri!
Dalam buku《 四書讀本》editor 張有池 kata "自取之" ditafsirkan: "清濁所用，尊卑若此。自取之，喻人善惡見尊賤乃如此"。Artinya digunakan jernih atau kotor , terhormat atau hina, diri sendiri yang menentukan mengumpamakan baik-buruk akan berakibat terhormat atau hina memang seperti itu.
Kata 自取 (zì qǔ) dalam beberapa literatur ditafsirkan:
全凭自己来决定 artinya semua berdasarkan keputusan diri sendiri.
意思也就是荣辱是人们自己取得的 artinya terhormat atau memalukan itulah yang didapat orang.
Dalam bahasa Tionghoa ada ungkapan atau 成语 (chéng yǔ): 濯足濯缨 (zhuó zú zhuó yīng), ungkapan ini berasal dari Kitab Meng Zi Pasal ini, arti leksikalnya "cuci kaki, cuci tali pita", maknanya 比喻人的好壞都是由自己決定, artinya sebagai perumpamaan baik buruk seseorang ditentukan oleh diri sendiri.
Ada kesan kalimat "Perbedaan ini, air itu sendiri membuatnya." dalam ayat (3) terjemahan dari Bahasa Inggris James Ledge akhir abad ke-20: "This different application is brought by the water on itself." Lebih tepat diterjemahkan "Perbedaan ini, hati sendiri yang membuatnya.", lebih sesuai dengan narasi dari keseluruhan Pasal ini.
6. Kesimpulan
Sungai Chong-long hanya untuk perumpamaan yang dipakai oleh Nabi Kong Zi, tidak ada konotasi sakral atau makna khusus.Kalau kita kembalikan kepada perumpamaan apakah air Sungai Chong-long itu jernih atau kotor tergantung dari maksud hati. Jika orang berniat mencuci tali pita maka dikatakan air sungai itu jernih, sebaliknya jika orang berniat mencuci kaki, maka dikatakan air sungai itu kotor.
Sifat ini sejalan dengan banyak orang melihat masalah lebih menitikberatkan pada segi keuntungan ketimbang kebenaran, ungkapan tradisional atau 成语 (chéng yǔ) Tiongkok menyatakan: 见利忘义 (jiàn lì wàng yì) ~sudah melihat keuntungan lupa kebenaran; kebenaran dikalahkan oleh sifat serakah. (bwt)
Dalam《论语》Lun Yu 里仁 - Li Ren - Li Jien Sabda Suci IV Hidup Di Antara Orang Berperi Cinta Kasih, Pasal 16.
子曰：「君子喻于义，小人喻于利。」
zǐ yuē jūn zǐ yù yú yì xiǎo rén yù yú lì
Nabi bersabda: "Seorang Junzi hanya mengerti akan Kebenaran, sebaliknya seorang rendah budi hanya mengerti akan keuntungan."
Sumber Rujukan:
《四书五经》 华文出版社. 北京, 2009.
中國哲學書電子化計劃 https://ctext.org/liji/qu-li-i/zh
張有池 (發行人) 《 四書讀本》 智楊出版社. 永和, 2003.
Si Shu (Kitab Yang Empat) – Matakin
蔡希勤 (编注) 《孟子》Mencius 华语教学生出版社. 北京, 1999.
陈霞村 《中国成语大辞典》吉林大学出版社. 吉林, 200
KOMENTAR